CHỦ NGHĨA NHÂN ĐẠO

CHỦ NGHĨA NHÂN ĐẠO:

xu hướng tư tưởng thể hiện sự tôn trọng phẩm giá, quyền tự do và sự phát triển toàn diện của nhân cách cá nhân, bảo vệ tính người trong quan hệ xã hội. CNNĐ có nhiều sắc thái khác nhau: 1) CNNĐ biểu hiện cuộc đấu tranh của nông dân, thợ thủ công, giai cấp tư sản đang lên chống lại những hình thức bóc lột và áp bức phong kiến. CNNĐ thời Phục hưng (cũng gọi là chủ nghĩa nhân văn) là một trong phong trào văn hoá mạnh mẽ ở buổi đầu của chủ nghĩa tư bản. CNNĐ chủ trương tự do tư tưởng, giải phóng con người khỏi sự chuyên chế tư tưởng của giáo hội, nêu cao phẩm giá và quyền con người trong cuộc sống trần gian (tự do, công bằng, hưởng thụ). Đó là CNNĐ tư sản, biểu hiện lợi ích của giai cấp tư sản đang lên, đồng thời cũng là lợi ích của nhân dân đương thời, đòi hỏi xây dựng một xã hội công bằng. Để hạn chế mâu thuẫn giữa tự do cá nhân và lợi ích xã hội, những đại biểu ưu tú nhất chủ trương "Chủ nghĩa vị kỉ hợp lí", đặt dục vọng cá nhân dưới sự kiểm soát của lí tính, tiến hành giáo dục đạo đức. Một trào lưu khác của CNNĐ là chủ nghĩa xã hội không tưởng, phản ánh nguyện vọng của nông dân, dân nghèo thành thị và của giai cấp công nhân còn phôi thai. Chủ nghĩa xã hội không tưởng tập trung sự chú ý vào vấn đề quan hệ giữa con người với con người, đòi hỏi xây dựng một xã hội trong đó mọi người đều bình đẳng về của cải, bình đẳng trong lao động sản xuất và trong hưởng thụ. Chủ nghĩa xã hội không tưởng thế kỉ 19 gắn liền với sự phê phán chủ nghĩa tư bản đi đôi với nêu cao yêu cầu của giai cấp công nhân tuyên bố lao động là nhu cầu tự nhiên và là quyền xã hội của con người. 2) CNNĐ xã hội chủ nghĩa. Cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản chống lại chế độ tư bản làm nảy sinh quan niệm mới về CNNĐ, thể hiện trong lí luận về chủ nghĩa cộng sản do Mac và Enghen sáng lập. Chủ nghĩa Mac hiểu bản chất con người là tổng hoà những quan hệ xã hội; chỉ có cải tạo lại toàn bộ xã hội mới có điều kiện để giải quyết mâu thuẫn lâu đời giữa cá nhân và xã hội. Muốn thế phải thủ tiêu xã hội trong đó chế độ tư hữu và chủ nghĩa cá nhân thống trị, xây dựng xã hội mới theo mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng văn minh, con người sống tự do hạnh phúc.